Door Jasmijn Doorgeest en Minke van Oeffelt, met bijdragen van het dekoloniaal antiracistische blok.
De Klimaatmars op 19 juni in Rotterdam werd geleid door het dekoloniaal antiracistische blok. Hoewel dit een bewuste keuze was, merkten we dat dit in onze berichtgeving nog niet duidelijk naar voren was gekomen. Daarom gaan we er in deze blogpost dieper op in.
Steeds meer mensen in Nederland raken bewust van de klimaat- en ecologische crisis: energiearmoede stijgt, de voedselvoorziening wordt onbetrouwbaarder, het weer extremer – ga zo maar door. Tegelijkertijd is er meer erkenning nodig voor het feit dat de ene persoon harder wordt geraakt dan de andere, en dat sommige gemeenschappen al eeuwenlang strijden tegen (koloniale) vernieling en toe-eigening van land.
Wanneer we kijken naar Nederland, zien we dat mensen met een laag inkomen het al snel zwaar hebben: ze wonen bijvoorbeeld vaker in buurten met hogere luchtvervuiling, en kunnen als eerste de gasrekening niet betalen. Verder weten we dat mensen die structureel worden uitgesloten vanwege bijvoorbeeld hun gender, huidskleur of opleidingsniveau, niet alleen sneller deel uitmaken van deze lage-inkomensgroep maar ook los daarvan harder geraakt worden. Denk bijvoorbeeld aan gehandicapte mensen, die een hoog armoederisico hebben en wiens hulpmiddelen compleet kunnen wegvallen in noodsituaties zoals overstromingen. In andere woorden: de klimaatcrisis voedt ongelijkheid.
Dit zinnetje werkt ook andersom: ongelijkheid is hetgeen dat de klimaatcrisis voedt. Sterker nog, de klimaatcrisis is erop gebouwd. Het feit dat een multinational zoals Tata Steel wegkomt met schade aan de gezondheid van kinderen en milieu omdat de groei van industrieën voorgaat, stemt van het idee dat uitbuiting en overheersing van mens en planeet niet alleen nodig, maar ook gerechtvaardigd is. Het is de essentie van kolonialisme, dat sinds de 15de eeuw al honderden jaren doorwerkt via de heerschappij (‘suprematie’) van de ene groep over de ander. Hierbij is het belangrijk om specifiek te kijken naar de rol van Witte suprematie.
Globale uitbuiting is namelijk begonnen bij Witte* Europeanen die gemeenschappen in het Globale Zuiden aan zich onderwierpen, om op die manier rijkdom te vergaren voor gebieden in het Globale Noorden. Om dit structureel mogelijk te maken, baseerden zij zich op het racistische gedachtegoed van Witte suprematie: het geloof dat Witte mensen superieur zijn, en dat zij daarom genoodzaakt (en gerechtvaardigd) zijn om te heersen over mensen van een ander ras dan henzelf. Hiervandaan komt het anti-Zwart racisme dat vandaag de dag zo diep vastgeworteld zit in de Westerse samenleving. Dit geldt ook voor discriminatie tegen andere mensen van kleur. Door ‘de Ander’ te demoniseren, werd (en wordt nog steeds) grootschalig onrecht goedgepraat. Inmiddels heeft dit meerderwaardigheidsgevoel zich diep vastgeworteld in het Westers denken, ook in de vorm van disrespect naar al het andere leven op Aarde. Noemenswaardig is dat mainstream media dit denksysteem voeden: niet alleen door het beeld te geven dat Westerse landen zogenaamd ‘deugdelijker’ zijn, maar ook door überhaupt weinig aandacht te besteden aan racistische problematiek.
Het gevolg van kolonialisme en Witte suprematie is dat de rijkdom van een relatief kleine groep mensen al honderden jaren diegenen die het minst bijgedragen hebben aan het probleem, het zwaarst treft. We noemen deze groep ook wel MAPA: Most Affected Peoples and Areas (meest getroffen mensen en gebieden). Denk hierbij aan landen in het Globale Zuiden die te maken hebben met extreme droogte, overstromingen en andere klimaatproblemen als gevolg van de hoge uitstoot van landen in het Globale Noorden, waar ter plekke de consequenties een stuk minder voelbaar zijn. Maar MAPA vind je ook elders ter wereld, in gemarginaliseerde gemeenschappen: onder andere LGBTQIA+ mensen, Zwarte mensen, mensen van kleur en Inheemse mensen – zij die structureel worden uitgesloten en een hoger risico lopen op armoede.
Deze scheefheid benadrukt het belang van een intersectioneel perspectief op de klimaatcrisis. We erkennen met zulk kruispuntdenken dat mensen op verschillende ‘assen’ van hun identiteit – bijvoorbeeld gender, huidskleur, klasse – structurele nadelen en voordelen kunnen ervaren. Denk hierbij even terug aan het voorbeeld van een gehandicapt persoon. Deze zal in het dagelijks leven systematische discriminatie ervaren vanwege diens beperking. Als deze persoon Zwart is, zal die op grond van diens huidskleur nóg meer onderdrukt worden. Een Wit gehandicapt persoon, die ook wordt gediscrimineerd vanwege diens beperking, heeft in dat opzicht juist privilege. Mensen met veel privileges op grond van hun identiteit – bijvoorbeeld Witte, heteroseksuele, cisgender mannen – zijn veelal degenen die niet tot MAPA behoren, maar wel het overgrote deel van de rijkdom ontvangen uit de onderdrukking waarop de klimaatcrisis gestoeld is.
Om de klimaat- en ecologische crisis tegen te gaan, is het dus noodzakelijk dat we de rol van onderdrukking en ongelijkheid erkennen. Het dekoloniaal antiracistische blok, georganiseerd door Stichting Aralez, Free West Papua NL, ASEED en Code Rood, sprak zich in dit verband uit voor het ontmantelen van culturen van overheersing (waaronder Witte suprematie) en het herstellen van de relatie tussen mensen en al het andere leven op aarde. Om dit te bewerkstelligen, is het van essentieel belang dat zij die het hardst worden getroffen door de klimaatcrisis de leiding wordt gegeven bij het bedenken en implementeren van oplossingen. Zonder de stem van bijvoorbeeld Inheemse gemeenschappen – die 80 procent (!) van alle biodiversiteit bewaken maar tegelijkertijd het meest bedreigd worden door de klimaatcrisis – centraal te stellen, kunnen we niet tot rechtvaardige maatregelen komen. Alleen door gemarginaliseerde groepen de leiding te geven en culturen van suprematie af te breken, komen we tot klimaatrechtvaardigheid.
Notities
*In deze blogpost hebben we, naast Zwart, ook Wit een hoofdletter gegeven. Dit is om schriftelijke erkenning te geven aan Witheid als sociaal concept en de systematische, racistische privileges die ermee verbonden zijn. Meer lezen over de discussie rondom wel/niet hoofdletters geven aan Zwart en Wit, kan onder andere hier (OneWorld) en hier.
Lees verder
Chihiro Geuzebroek, Klimaatactivist Shanthuru wil de “witte suprematie” ontwrichten
Doorbraak, Koloniale klimaatpolitiek
Doorbraak, De Nederlandse oorlog tegen gelijkheid
Shila Ishwardat, Nederlandse media negeren aankaarten racisme tijdens Klimaatmars
Het dekoloniaal antiracistische blok werd expliciet gesteund door:
BIJ1 Rotterdam, Black Collective EUCSA, Comité 21 maart, Decolonize Groningen, Dem Ned, Doorbraak, Erasmus School of Color (ESOC), Extinction Rebellion Rotterdam, Fossil Free Culture, Groningen Feminist Network, Kick Out Zwarte Piet, Rhythms of Resistance, Stichting Kaikoesie, MABIKAs Foundation, Nederland Bekent Kleur, Platform Stop Racisme, Queer Rotterdam, Stop the war on Migrants, Sudanese Democratic Forum NL, We Promise
